Dertig jaar terug in de Beverse tijd (3)

Dertig jaar geleden kocht Beveren de Molen van Doel

Image
In de omgeving van de molen boden de rustbanken altijd heerlijke momenten aan bij het genieten van de Schelde.
DOEL/BEVEREN. Op 24 november 1978, dertig jaar geleden, werd de akte van aankoop verleden door de gemeente Beveren van de Molen van Doel. Dat gebeurde na een jaar van moeizame onderhandelingen. Het tekenen van de akte gebeurde in het kasteel Cortewalle waar voor de gemeente aanwezig waren: burgemeester Marcel Van der Aa, de schepenen Paul Goossens en Camiel Bolsens, gemeentesecretaris Roger Van Roeyen en jan Van Puymbroeck, diensthoofd patrimonium. Namens de vzw Touring Club van België, de verkoper, waren afgevaardigde beheerder Petitat en administratief directeur Ferot aanwezig.

De aankoop gebeurde 30 jaar geleden in een periode dat net werd besloten dat het dorp Doel mocht blijven bestaan en een oase van groen en 'leven' mocht zijn op het goedgekeurde gewestplan. Het was eind 1978 dat Staatssecretaris Eyskens het blijde nieuwe meldde. Doel zou omringd blijven door een landbouwzone die als buffer zou dienen tegen de industrie.

Image
Het publiek werd in 1958 ontvangen aan het terras waar de zware molenstenen lagen.
De geschiedenis van de Molen van Doek is op zichzelf al interessant maar ook in het kader van de huidige plannen van afbraak, kan de Molen nog een goed gevoel geven aan wie in de omgeving verblijft of op bezoek komt. Het is dit jaar ook 80 jaar geleden (1928) dat men sprak van de afbraak van de molen, 75 jaar geleden (1933) werd hij verkocht aan Eugeen Herman uit Vrasene, 60 jaar geleden (1948) werden de bijgebouwen uitgebreid tot restaurant en 30 jaar geleden (1978) werd de gemeente Beveren dus eigenaar.

De molen van Doel kondigt voor de voorbijvarende schepen aan dat de haven van Antwerpen nabij is. Hij hoort bij het laatste Belgische dorpje aan de grens met Zeeuws-Vlaanderen en zo bekeken is de molen ook veel eeuwen voor vele duizenden zeelieden en schippers de ‘welkomsgroeter’ geweest. Maar nu zijn het al vele jaren de koeltorens die de voorbijvarenden zeggen dat ze op Belgische Scheldewateren zijn.

De eerste vermelding van de molen komt voor in 1614 bij de herdijking van de polder. Het is een stenen korenwindmolen en eigenlijk één van de weinig overgebleven monumenten die in de 17de eeuw reeds een ‘energiebron’ gaf. ’t Schijnt dat op die plaats waar de molen staat, vroeger een fort was met Hollands Garnizoen, het ‘Kerckegat’. De eerste molen werd gebruikt als watergemaal of waterpomp om het overtollige water uit de polders te halen. Pas later is hij omgebouwd tot graanmolen, een functie die hij tot in 1927 vervulde.

Image
Er hoorde in 1958 ook een optocht bij.
De Molen heeft in de loop van de geschiedenis heel wat oorlog en geweld gezien in verband met de strijd om het bezit van de Schelde en van de stad Antwerpen. Zo stond in 1747 aan de voet van de molen eens een batterij van 12 Franse kanonnen om zo het meesterschap van de Schelde af te dwingen. In 1832 vochten de Hollanders en de Fransen om het bezit van de molen bij het beleg en de verdediging van het kasteel van Antwerpen. De Fransen waren toen naar hier gekomen om het pas gestichte Koninkrijk België te verdedigen.

Jan Juliaan Mariman werkte tot 1927 op de molen. Het jaar nadien, in 1928, werd zelfs gesproken om hem af te breken. De familie Mariman had er generaties lang het graan gemalen voor de bevolking. In 1927 waren ze echt moegestreden tegen de elektriciteit en de motor die in trek kwamen en ze verlieten de molen. Hij werd verwaarloosd en plundering was ook niet uit de buurt te houden. Dan kwam er toch een Antwerpenaar en die kocht de molen. Hij haalde er het mechanisme en maalstenen uit en wilde de molen inrichten als buitenverblijf. Dat was Joz Schuerwegh. Hij overleed echter en de plannen gingen niet door en de molen stond te koop.

Image
Bij de inhuldiging 1958 werd de molen knap versierd.
Eugeen Herman kocht hem en samen met de molenvrienden, waarbij ook het gemeentebestuur van Doel  behoorde en leden van de Touring Club van België, richtte hij er een folkloremuseum in. Het opende in 1933. Groot was dat niet maar er lagen wel tal van voorwerpen tentoon en ook een 200-tal afbeeldingen van molens.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zaten de Duitsers op de Molen en haalden stukken uit de kap van de molen om er een ronde uitkijkpost te bouwen. Na de bevrijding namen de 'British Anti-Aircraft' en de R.A.F. de observatiepost in i.v.m. de vernietiging van de V-bommen (vliegende bommen) die door de wanhopige Duitsers nog in groot aantal in de richting van Antwerpen werden gestuurd. Na het eind van de oorlog was de molen weer vrij. De geschonden kap zou pas in 1958 worden hersteld.

ImageIn 1946 werd bij Besluit van de Regent, de Molen van Doel geklasseerd als monument. Toen Eugeen Herman overleed, werd de molen openbaar verkocht en broer Henri Herman kocht hem in 1947. Omdat hij een groot gezin had, richtte hij de lage achterbouw in als woning en bouwde er ook een ruime gelagzaal-restaurant aan. De museumcollectie vergrootte en de eigenaar werd in de regio vrij bekend als ‘Henri van de meulen’. Dat alles gebeurde in 1948, thans 60 jaar geleden.

In 1958 werd een grote restauratie opgezet volgens de plannen van architect Weyers uit Sint-Niklaas en uitgevoerd door molenbouwer Mariman. Er was hiervoor financiële steun van openbare besturen. De wieken, de kap en alle houtwerk werden vernieuwd. De restauratie van de molen werd uitbundig gevierd van 15 tot 17 augustus 1958. Het was pastoor E.H. J. De Wilde van Semmerzake, de vroegere onderpastoor van Doel, die het woord kwam voeren. Hij was ook geschiedkundige. Hij was het die toen zei: "De Molen van Doel is merkwaardig om zijn plaats in het landschap, om zijn ouderdom en om zijn historische betekenis."

Image
De Molen van Doel was van op de Schelde altijd een richtpunt voor de zeelui.
Het was wel spijtig dat 'Henri van de meulen' kort na de feestelijkheden plotseling overleed. Zo kwam de molen weer te koop maar nu ging dat via het Vredegerecht omdat de kinderen minderjarig waren. Maar toen bij de verkoop de inzet te laag was, kwam er een 2de zitting in mei 1959. Tot grote opluchting van de molenvrienden én het toerisme kwam de molen in bezit van de Koninklijke Touring Club van België dat op het Vredegerecht vertegenwoordigd was door de eerste vice-voorzitter Coesens.

in bezet van Beveren

Image
De molen zónder uitkijktoren.
De jaren verliepen en 30 jaar geleden kwam de molen van Doel in het bezit van de gemeente Beveren. De prijs bedroeg 395.900 frank of de som van aankoop plus de aanpassingswerken die de Touring Club er zelf voor betaalde in 1959. Ook al veranderde hij dikwijls van eigenaar en van functie, toch bleef de molen van Doel steeds het symbool van de Doelse dorpsgemeenschap. Hij blijft tot op de dag van heden het herkenningspunt voor de zeelui die de Antwerpse haven naderen. Al weten zij niet welk drama er zich beneden in het dorp afspeelt.

Bij de aankoop in 1978, een jaar na de fusie der gemeenten, was het gemeentebestuur van Beveren erg opgelucht te mogen vernemen 'Doel blijft bestaan'. Dat was toen het gevolg van neen niet aflatende druk van de gemeente Beveren. Toen kon dat nog, nu niet meer. 

Image
De molen mét uitkijktoren.
In het gemeentelijk informatieblad 'Onze Gemeente' van 1978 stond toen te lezen: "Gekoppeld aan het behoud van de dorpskern van Doel, begroeten wij de aankoop van de molen des te meer als een blijde gebeurtenis. Het eerste kan de levensvatbaarheid van Doel ten goede komen, het tweede kan bijdragen in de uitbouw van Doel tot toeristische aantrekkingsplek."

Als slot van deze herinnering aan 24 november 1978 willen we enkele regels aanhalen uit een gedicht van Joz De Wilde:
"Een stoere reus heerst over ’t land.
Al eeuwen staat zijn voet geplant,
In d’ouden dijk van ’t lieflijk oord.
En waakt hij aan de Scheldeboord.
Zijn wieken wentlen, ’t leven maalt,
Doch hij houdt kop, nog stoergestaald,
Beeld van sterkte, beeld van hou en trouwe,
Zegen van dit land, hou eeuwig stand…"

Image
Doel vanop de Schelde

Image
De plechtige inhuldiging van de gerestaureerde molen in 1958.

Image

Image

(Rolf Duchamps)

 

Lees ook:

De huidige ingang van Windekind zoals het OCMW het in beeld brengt op zijn website.BEVEREN. Het was dit jaar, 2008, precies 30 jaar geleden dat de kinderkribbe 'Windekind' in de Oude...

De burgemeester van 1958 kreeg nu in Burcht een straatnaam die naar hem is genoemd.BURCHT. We keren terug naar 1958 toen er gemeenteraadsverkiezingen waren. De verkiezingen 1958 hadden een speciaal...

30 Jaar geleden werd in de Pareinlaan de Beschutte Werkplaats ingehuldigd. Nu heet ze de Wase Werkplaats.BEVEREN. In de reeks over Beveren van weleer keken we eens wat in 1978 in de gemeente...

Voorstelling van het nieuwe GTI 1978.BEVEREN. Het was in 2008 precies 30 jaar geleden dat het Gemeentelijk Technisch Instituut zich in een nieuw gebouwencomplex aan de Europalaan kwam vestigen. Het...

Johan De Ridder was dertig jaar geleden secretaris van de Cultuurraad en anno 2008 voorzitter.BEVEREN. Dertig jaar geleden zag Beveren er heel anders uit. Niet te geloven wat er allemaal is...

BEVEREN. We keren dertig jaar terug in de Beverse tijd naar 1978 om te kunnen zeggen: "Is dat al zo lang geleden" of voor anderen zal het over komen als "Is dat nog maar 30 jaar...