Beveren zit in reuzengreep
BEVEREN. Dat de gemeente in de greep zit van de reuzen moet nauwelijks verteld worden. En Beveren niet alleen, heel het Waasland spreekt over de reuzenstoet van zondag 18 mei. De reuzen hebben een geschiedenis apart maar ’t is wel een Vlaamse traditie want Vlaanderen is de heimat der reuzen en het is nog steeds zó, dat er nog nieuwe reuzen het levenslicht zien ofwel worden ze ergens wedergeboren. Het is zeer lovenswaardig om reuzenstoeten of plechtigheden waar reuzen bij betrokken worden, te organiseren. Pas dan zien we hoe er eigenlijk al eeuwen reuzengeslachten in ons land voorkomen.
Maar toch brengen die reuzen het grootste deel van hun leven door in kille en grote opslagplaatsen. In Beveren hebben destijds Diederik en Aldegonde, lange tijd onder het stof gelegen van de open zolder in de Centrumschool in de Bosdam. Af en toe komen reuzen uit hun slaapplaats om het daglicht te aanschouwen doordat ze mogen opstappen in stoeten en optochten. En toch, terwijl zij slapen, leven ze wel in de voorstellingswereld van de Vlamingen, van de Beverenaars die zelf al een heel peloton reuzen hebben.
Johnny Van Bogaert van het feestcomité van de Puitenslagersfeesten zette een paar geschiedkundige gegevens op een rij en hij heeft ontdekt dat de reuzentraditie in ons land zeer oud is. En dan heeft hij het over de traditie van de 'historische reuzen'. Deze zijn niet te verwarren en zeker niet te vergelijken met de 'carnavalsreuzen', die jaarlijks wijzigen en een ander doel hebben.
Als men spreekt over de Vlaamse reuzentraditie, betreft het niet alleen het Nederlandstalig deel van België, maar veeleer het gebied dat zich uitstrekt tussen Frans-Vlaanderen, en de Moerdijk en tussen de Noordzee en de Rijn. Ook de Spaanse reuzentraditie en deze in Zuid-Amerika vinden hun oorsprong in Vlaanderen. Door de Spaanse overheersing in de 16de eeuw werd de traditie in Spanje overgenomen. De Spanjaarden introduceerden op hun beurt de reuzen in Latijns-Amerika.
Reeds in de 12de eeuw worden in Vlaanderen reuzen vermeld. In Limburg stamt de oorsprong van de reus van Hechtel uit 1160 en verwijst naar de toenmalige landheer Rudolf Hectela. Ook de reus uit het Limburgse Bree, 'Den Hier van Géringe' wordt reeds in de 12de eeuw vermeld, terwijl zijn ega, 'De Dame van de Nieuwstad', pas in 1449 haar intrede doet. De Maastrichter reus 'Gigantius' wordt voor het eerst gesignaleerd in 1550 bij de Blijde Intrede van Filips II in Maastricht. Reuzen kunnen dus héél oud worden…
De heemkundige Gabriël Willems van zijn kant gaf 30 jaar geleden ons ook een omschrijving van het ontstaan der reuzen. Hij zei: "In het vroeger volksgeloof waren reuzen niets anders dan de kinderen van boze mensen, die met de duivel gehuwd waren, en sloten dus zeer nauw aan bij spoken en dergelijke." Daaruit mochten we dus besluiten dat reuzen ruwe en slechte kerels waren, die de verzinnebeelding waren van het kwaad. Toch was de reus het begin der legendarische geschiedenis van Vlaanderen en vele steden. De middeleeuwen lijken wel de meest geschikte periode om het reuzenontstaan te verklaren.
De reus die algemeen bekend stond als schrikbarende figuur en voortlevend in de voorstellingswereld van de 'zwarte' middeleeuwen. In tegenstelling tot wat velen denken is de oorsprong van de reuzen niet folkloristisch. Het is geweten dat de reuzen werden gebruikt als afschrikmiddel voor plunderaars en belegerende troepen. Als een stad belegerd werd of als muitende troepen voorbijtrokken werd de reus vaak opgesteld als ‘bewaker’ en aan de ingang van het dorp of aan de stadspoort geplaatst.
De meest voorkomende reuzen waren toen immers reuzen die ofwel historische figuren uitbeelden zoals de Antwerpse reus Druoon Antigoon (1535) en de reus Ambiorix (19de eeuw) uit Ath, ofwel waren het reuzen die heiligen of Bijbelse figuren uitbeelden zoals de reus Goliath uit Dendermonde, of de reus Sint-Kristoffel uit Roermond. Sommige steden verkozen het om een dier als reus of monster te nemen, zoals het Ros Godet uit Nijvel en het bekende Ros Beiaard uit Dendermonde.
Niet zelden stelden de reuzen heilige figuren voor. Zo is de Roermondse stadsreus nog steeds Sint-Kristoffel. Als gevolg van het levendig bijgeloof was het plaatsen van de reus, die een bijzondere bescherming van de stad waarborgde, vaak het gevolg dat de aanvaller de aftocht blies.
In de meeste gevallen waren de reuzen de afbeelding van een plaatselijke held of een heilige. De reus 'Kin-Royer' uit het Maaslandse Kinrooi kent zijn ontstaan in de 15de eeuw rond de legende van een sterkte houthakker. ‘Kin’ is de oude benaming voor 'den'. Kin-Royer betekent in feite de houthakker die dennen rooit.
Bij elke reus hoorde een gilde die instond voor het opstellen, afbreken en onderhouden van de reus. Deze gilde kan men vergelijken met de schuttersgilden, die op hun beurt instonden voor de bewaking van de stad. Beide gilden dienden door de stadsraad te worden geïnstalleerd.
Bij de opkomst van het buskruit in de stadsverdediging gingen de eigenlijke verdedigingsfuncties van de schutters- en de reuzengilden verloren. Vanaf de 17de eeuw werden de reuzen eerder het symbool van de stad of dorp. Zowel de schutters- als de reuzengilden gingen van dan af tot de folklore behoren en werden het onderwerp van feestelijkheden.(Rolf Duchamps)