SteM Zwijgershoek, een rijkdom voor ons erfgoed

De wegzijzers in het straatbeeld wijzen de weg naar het SteM Zwijgershoek.

eerste verhaallijn: mens en materie

• Vanuit erfgoedcollecties worden drie chronologisch opeenvolgende verhaallijnen ontwikkeld. In het eerste deel ‘Mens en materie’ (12 000 v.Chr - 18de eeuw) illustreren ze hoe onze voorouders creatief omgingen met grondstoffen zoals ijzererts en klei. Het museum presenteert een schat aan gebruiksvoorwerpen in ceramiek en metaal. Met als blikvangers enkele nooit eerder getoonde topstukken uit de verzamelingen van de Archeologische Dienst Waasland en de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas.

• De meeste van deze 800 objecten achtergelaten in de bodem van het Waasland hebben te maken met alledaagse menselijke handelingen: jagen en kweken, koken en braden, eten en drinken, zich verzorgen en kleden, verwarmen en verlichten, kopen en verkopen, genezen en sterven.

• Alle stukken prijken in ‘state of the art’ vitrinekasten. Wie het onderste uit de kan wil, vindt er uitvoerige documentatie over materialen en technieken. Duidelijke wandteksten en levensgrote illustraties vormen de historische rode draad van dit onderdeel.

tweede verhaallijn: mens en machine

• Het Waasland dat evolueerde van een landbouwstreek met huisnijverheid naar een bloeiend textielcentrum biedt genoeg stof voor de tweede verhaallijn ‘Mens en machine’. (late 18de – begin 20ste eeuw)

• Eeuwenlang was het Land van Waas een landbouwgewest, met de vlasteelt en –bewerking als belangrijkste plattelandsindustrie. Typische documenten en uniek bronnenmateriaal van het Stadsarchief en de Bibliotheca Wasiana, aanschouwelijke foto’s en originele voorwerpen brengen het verhaal van vele landarbeidersgezinnen tot leven.

• Landbouwproducten werden vanouds verhandeld op de markt. Maar het marktplein was ook het toneel voor allerlei publieke manifestaties. Op oude filmbeelden ziet de bezoeker hoe ballonvaarten decennia geleden ook al een massa volk op de been brachten.

• De introductie van de stoommachine trok de textielindustrie in de tweede helft van de 19de eeuw voorgoed op gang. Beklijvende foto’s en machines tonen de rauwe leefwereld van de arbeiders en hun sociale strijd. Enkele meters verder wandelt men het rijke interieur van de textielbarons binnen, aangekleed met statige portretten waarop de textielbarons zichzelf en hun familie lieten vereeuwigen.

derde verhaallijn: mens en lichaam

• Zonder aandacht voor hygiëne en lichaamsverzorging zou de mens de tand des tijds niet doorstaan hebben. En net daarover gaat het in de derde historische verhaallijn ‘mens en lichaam’. (19de eeuw tot vandaag)

• De grens tussen volksdevotie en vroege ‘geneeskunst’ was flinterdun.Hoe kan men dit mooier illustreren dan met acht beelden van heiligen, die zelf uitleggen op welke manier ze de mens van een of andere vervelende kwaal kunnen afhelpen?

• Het beroep barbier-chirurgijn, dat in recentere tijden evolueert naar dat van haarstylist, legt de brug van een louter medisch discours naar een verhaal over lifestyle.

• Enkele verfijnde toiletkoffers, rijkelijk versierde objecten voor haar- en lichaamsverzorging en stijlvolle wassen bustes van de jaren 1920 roepen nostalgische tijden op.

• Het laatste stuk van dit museumonderdeel werd opgebouwd rond een van de grootste collecties haarverzorgingsmateriaal van dit land. De museumbezoeker zal zich vergapen aan excentrieke permanenttoestellen, buitenissige haardrogers, krultoestellen die de haren letterlijk deden knetteren en een ‘martelvitrine’.

Om SteM Zwijgershoek te realiseren slaat de museumploeg de handen in elkaar met meerdere partners met  de Archeologische Dienst Waasland, de Bibliotheca Wasiana, de vzw Breimuseum, de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas en het Stadsarchief Sint-Niklaas  Ook tal van andere bruikleengevers uit het Waasland, zowel instellingen als particulieren, verleenden hun gewaardeerde medewerking.

De musea van Sint-Niklaas stellen een groot deel van hun reserves permanent open voor het publiek.
In een ruim, halfverduisterd depot prijken tientallen schilderijen aan rasterwanden. Tussen 17de en 18de eeuwse burgerlijke taferelen, religieuze schilderkunst, landschappen van allerlei slag en een imponerende serie portretten zal men zonder twijfel enkele vergeten pareltjes kunnen aantreffen.

• De bezoeker maakt een wandeling langs meer dan 30 strekkende meter depotrekken, bovenop een vlot toegankelijke metaalconstructie.

• Honderden voorwerpen uit de kapperscollectie en de regionale erfgoedcollecties van de Oudheidkundige Kring liggen netjes geordend achter plexiglas.

• Antieke borstbeelden, haardrogers en permanenttoestellen in allerlei formaten, en zelfs een echt middeleeuws skelet in een doodskist krijgen een vaste stek onder de metaalconstructie.

• Een viertal oude kapsalons fleuren het geheel verder op.

Het publieke depot is een feest voor wie er plezier in schept om curiositeiten te ontdekken.
Maar ook studenten, onderzoekers en docenten komen aan hun trekken. Op een computer in het depot krijgen ze on line toegang tot de museumdatabank.

Een oude fiets bij een grote foto van Gerarda Van Steelandt, de wielerkampioene van ’t Ster die enkele jaren geleden overleed.

Op onze tocht doorheen het SteM legden we deze ‘oudheden’ vast:

(Rolf Duchamps)